MELİS APAYDIN İDE / EGE MECLİSİ - İzmir Anafartalar Caddesi’nde Küçük Karaosmanoğlu Hanı’nın yanında bulunan Arap Hanı’nın kesin yapım tarihi bilinmiyor. Ancak Aydın Vilayetinin 1890–1891 tarihli Salnamelerinde ismi geçtiği için 19’uncu yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı tahmin ediliyor. Önceden Seferad İspanyolcası dilinde yayımlanan Esperans gazetesinin matbaasının da bulunduğu handa genellikle, ayakkabı imali ve satışında uzmanlaşmış ticarethaneleri bulunuyordu. Günümüzde ise genellikle manifatura işleri ile ilgili dükkanlar mevcut. Ancak esnaf hanın unutulmasından şikayetçi.
“KUYRUK OLURDU”
56 senedir handa dükkan işleten 79 yaşındaki Hüseyin Fotuğ, “Burası şu anda satılık. Müşteri bekliyoruz. Eskiden Arap Hanı çarşının kalbiydi. Önünden otobüsler kalkardı. Genelde ayakkabıcılar vardı. 1961’den sonra giyim başladı. Eskiden olsa kalabalıktan içeri girmek mümkün olmazdı. Hele bayramlarda müşteriler alışveriş yapmak için kuyruk beklerdi. Şimdi ise bomboş. Ben yine de buradan vazgeçemedim.56 yıl geçti hala işimin başındayım” dedi.
“UNUTULDU...”
Hanın çay ocağını işleten Ali Tiryaki, “Hanın tarihi önemi büyük ama maalesef unutulmuş. Ben 10 yıldır buradayım. Artık gitmek istiyorum. Çünkü kazancımız neredeyse sıfır. Bunca esnaf bütün gün birbirine bakıyor. Müşteri yok” diye konuştu.
“ZAMAN DEĞİŞTİ...”
Arap Hanı Şirketi Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Akata, “Ben 42 yıldır buradayım. Eskiden Kemeraltı tek başına bir çarşıydı. Sadece İzmir için değil, civardaki ilçeler için de bir alışveriş merkeziydi. Ama zaman geçtikçe her il kendi çarşısını oluşturdu. Daha sonra işler daha da büyüdü alışveriş merkezleri ortaya çıktı. Tüm bunlar çarşıyı etkiledi. Ama bu ‘Kemeraltı artık iş yapmıyor’ demek değildir. Kemeraltı İzmir’in en önemli yerlerinden birisi. Ama eskiyle kıyaslayınca Arap Hanı’nda önceden kazandığı parayı torbalarla taşıyan esnaf şimdi ancak gününü kurtarabiliyor” dedi.
YILLARIN DOSTLUĞU
35 yıldır Arap Hanı’nda olan esnaf Ayhan Ateş, “Arap Hanı tarihi bir yer. Ama tabi pastadan bize düşen pay gitgide azalıyor. Bu hanın esnafı genelde çok eski. Yüzde 70’i yıllardır buradan kopamıyor. Dostluklarımız da iyi. Birbirimize her konuda yardımcı olmaya çalışıyoruz. Büyük bir aileyiz” diye konuştu.
ARAP HANI’NIN MİMARİSİ
Kesme taş, moloz taş ve tuğladan yapılan Arap Hanı dikdörtgen planlı ve avluludur. Avlunun içerisinde bir de mescidi bulunmaktadır. Hanın giriş cephesi iki katlı, avlu kanatları ise tek katlıdır. İkinci kattaki odalardan sadece girişin üzerinde olanı günümüze gelebilmiş diğerleri orijinal durumlarından uzaklaşmıştır. İkinci kattaki odalar ahşap tavanlı koridora birer kapı ve pencere ile açılmıştır. Handaki eski dükkânların sayısı kesin olarak bilinmemekle beraber, Prof. Dr. Münir Aktepe, hanın her iki kanadında yedişerden 14 dükkan olduğunu belirtmiştir.